ایران نهمین کشور دنیا به حساب می‌آید که مستقلا موفق به پرتاب ماهواره شده است. پیش از آن روسیه (۱۹۵۷)، ایالات متحده آمریکا (۱۹۵۸)، فرانسه (۱۹۶۵)، ژاپن (۱۹۷۰)، چین (۱۹۷۰)، بریتانیا (۱۹۷۱)، هند (۱۹۸۰) و اسرائیل (۱۹۸۸) این کار را به انجام رسانده بودند.
به گزارش خبرنگار بادیجی ، اما نخستین ماهواره ای که با هویت تمام ایرانی به فضا پرتاب شد، ماهواره امید بود که در ۱۵ بهمن ۱۳۸۷ با سر و صدای زیاد و اختصاص تیتر تمام مطبوعات به خود، از زمین بلند شد و در آسمان جای گرفت. و پس از آن بود که ایران به باشگاه کشور های فضایی راه یافت.
امید نخستین ماهواره ساخت کشور ایران است که تمام تجهیزاتش در سازمان فضایی ایران طرّاحی و تولید شده‌است. ساخت ماهواره تحقیقاتی امید از ۱۵ اسفند ۱۳۸۴ آغاز و طی ۲ سال آماده انجام تست‌های مشترک شد.
با این حال امید عمری در حدود 82 روز داشت و در ۵ اردیبهشت ۱۳۸۸ با جو غلیظ مناطق غربی آمریکای جنوبی و اقیانوس آرام برخورد کرد و به کار خود پایان داد.
اما ایران همچنان در توسعه صنعت فضایی خود استوار است و ماهواره های دیگری نیز در راستای تقویت شبکه های ماهواره ای، فعالیت در این حوزه را در دستور کار خود قرار داده است.
از دیگر ماهواره های شاخصی که ایران به فضا ارسال کرده است، می توان به ماهواره رصد و ماهواره فجر اشاره کرد.
پیشرفت مطلوب ماهواره‌های ایرانی
ماهواره رصد، دومین ماهواره ایرانی است که توسط موشک های حامل ایرانی به فضا فرستاده شده است. این ماهواره همچنین نخستین ماهواره تصویر برداری ایران محسوب می شود.
«رصد» با نام کامل رصد-۱، که در تاریخ ۲۵ خرداد ۱۳۹۰ به فضا پرتاب شده بود روز ۱۵ تیرماه ۱۳۹۰ مجددا وارد جو شد و به عمر تقریبا سه هفته ای خود پایان داد.
“چارلز ویک” متخصص در زمینه راکتهای ایرانی در سایت گلوبال سکیوریتی در گفت و گو با روزنامه نیویورک تایمز، پرتاب رصد را گامی بزرگ و رو به جلو برای ایران عنوان کرد.
وی همچنین با اشاره به تاخیر در پرتاب ماهواره رصد، علت این تاخیر را اشتباهات مدیریتی و تحریم ها که بر دسترسی به تکنولوژی و سخت افزار اثر می گذارد، دانست.
“براین ویدن”، عضو اندیشگاه بنیاد دنیای امن مستقر در واشینگتن دی. سی در مصاحبه با نیو ساینتیست، پرتاب ماهواره رصد را نشانگر سطح خوب دانش موشکی ایران دانسته و اضافه کرده است پرتاب موفقیت آمیز دومین ماهواره تردیدهای احتمالی را در مورد اتفاقی بودن پرتاب ماهواره قبلی ایران، امید، برطرف کرده است.
ماهواره فجر نیز به عنوان اولین ماهواره با ماموریت انتقال مداری کشور با قابلیت تغییر مدار ۲۵۰ تا ۴۵۰ کیلومتر بیضوی به مدار ۴۵۰ کیلومتر دایره‌ای با استفاده از پیشبرنده گاز سرد (تراست گاز سرد) است که سبب افزایش طول عمر ماهواره به یک و نیم سال می شود. این ماهواره با کمک ماهواره بر سفیر ۱ب در سیزدهم بهمن ۱۳۹۳ به فضا پرتاب شد.
در حالی که اعلام شده بود ماهواره فجر ۱٫۵ سال در مدار باقی خواهد ماند، پایگاه مستقل n2yo گزارش داده که این ماهواره در تاریخ ۶ اسفند ۱۳۹۳ سقوط کرده است.
ارسال انسان به فضا برای ایران اقتصادی نیست
اما این در حالی است که در ابتدای دولت یازدهم این موضوع مطرح شد که صنعت فضایی کشور را باید از نگاه صرف به ماهواره ها جدا کرده و جلوه های جدیدی به آن بخشید.
با این وجود اقدامات خاصی در این راستا انجام نگرفت و نهایتا باز هم دولت به برنامه های ماهواره ای برای توسعه صنعت فضایی اکتفا کرد.
با این وجود باید به این نکته نیز توجه داشت که توسعه در این حوزه دانش بنیان نیاز به سزمایه و زمان بسیار دارد و ایران هم اکنون می تواند با حرکت رو به جلوی خود در بخش ماهواره ای، بستری مناسب برای دیگر سکتور های فضایی خود ایجاد کند.
بسیاری بر این باورند که ایران برای اثبات دانش فضایی خود، باید دست به ارسال انسان به فضا بزند، کاری که نیاز به سرمایه‌گذاری‌های کلانی در آن حس می شود.
اما این نکته را باید به یاد داشت که ایران در حال حاضر نیازی به ارسال انسان به فضا ندارد و همان میزان سرمایه را می تواند در بخش های متداول تری مانند ارسال یک ماهواره مخابراتی، هزینه کند. عملی که می تواند نیاز ایران را به عرب ست از میان بردارد.
رئیس سازمان فضایی ایران در واکنش به اخباری مبنی بر ارسال انسان و موجود زنده به فضا می گوید: موضوع فرستادن انسان به فضا کار یک هفته ای نیست و کار یک پژوهشگاه یا سازمان فضایی به تنهایی نخواهد بود. بلکه باید برای این پروژه تقسیم کار گسترده صورت گیرد.
وی می افزاید: ما نیازمند سیاست گذاری گسترده در این خصوص هستیم و نباید به موضوع اعزام موجود زنده به فضا جنبه هیجانی و تبلیغاتی دهیم. چرا که توقع ایجاد کردن، صدمه زا است.
معاون وزیر ارتباطات در این باره گفته بود که برای جلوگیری از هر گونه هیجان و تبلیغات صدمه زا به مجریان پروژه ها نامه زده ایم که بدون هماهنگی با سازمان فضایی ایران در خصوص هیچ پروژه ای، اطلاع رسانی نکنند و مدل قراردادی، تبلیغات بدون هماهنگی انجام نشود.
طرح‌های ماهواره ای ایرانی، در دست اجرا
در نتیجه می توان این گونه برداشت کرد که نگاه توسعه ای به طرح های ماهواره ای، نه تنها می تواند ایران را در صنعت فضایی با پیشرفت های چشمگیری همراه کند، بلکه این ظرفیت را نیز ایجاد می کند که ایران نیاز های ماهواره ای خود را با تکیه بر توان داخلی و هزینه کمتر مرتفع کند.
علاوه بر این کسب دانش هر چه بیشتر در این زمینه می تواند ایران را به یک صادر کننده تکنولوژی تبدیل کند.
در همین راستا چندی پیش محسن بهرامی، رئیس سازمان فضایی ایران در خصوص برنامه های ماهواره ای ایران گفت: هم اکنون پنج ماهواره دانشگاهی «دوستی»، «امیرکبیر»، «ناهید ۱»، «ظفر» و «پارس ۱» در دستور کار است و قرارداد های پرتاب آنها منعقد شده است.
وی با بیان اینکه طراحی و ساخت ماهواره «دوستی» متعلق به دانشگاه شریف به اتمام رسیده، اضافه کرد: این ماهواره در نوبت پرتاب و مذاکرات برای پرتاب آن در حال انجام است. ماهواره «امیرکبیر» نیز در مرحله نهایی شدن مدل پروازی بوده و نمونه مهندسی آن به اتمام رسیده است که پیش‌بینی می‌کنیم ظرف ۶ ماه آینده به اتمام برسد.
بهرامی تصریح کرد: مدل پروازی ماهواره «ناهید» نیز در حال نهایی شدن است و ماهواره «ظفر» دانشگاه علم و صنعت تا پایان سال به جمع‌بندی برای طراحی مدل جزئی می‌رسد.
وی اظهار کرد: طراحی مفهومی ماهواره «پارس ۱» آغاز شده که قرار است این ماهواره توسط کنسرسیومی از دانشگاه های مختلف طراحی و ساخته شود.
رئیس سازمان فضایی ایران در مورد آخرین وضعیت ماهواره بلوکه شده «مصباح» که هم‌اکنون در کشور ایتالیا قرار دارد، گفت: مذاکرات برای بازپس گیری و یا پرتاب این ماهواره همچنان ادامه دارد و امیدواریم تا پایان امسال به یک تصمیم نهایی در مورد «مصباح» برسیم.
بهرامی افزود: هم اکنون قرارداد پرتاب ماهواره های داخلی با پرتاب کننده های داخلی منعقد شده است و در صورتی که ساخت ماهواره ها به اتمام برسد پرتاب آن با پرتاب گرهای داخلی قابل انجام خواهد بود.
ایجاد اعتماد با اجرای یک طرح فضایی کاربردی
اما با این حال ایران تا کنون برنامه ماهواره ای چندان کاربردی را به انجام نرسانده است و این موضوع می تواند مبین آن باشد که برنامه ها و سرمایه گذاری های دقیقی در این حوزه وجود ندارد و کشور برای توسعه هر چه سریع‌تر این بخش نیاز به یک تجمیع همه جانبه دارد.
با این وجود پرتاب نخستین ماهواره تمام ایرانی مخابراتی می تواند همان عاملی باشد که جایگاه ایران را در صنعت فضایی جهان تثبیت می کند.
رئیس سازمان فضایی ایران در این خصوص گفته است: هم اکنون تأمین ماهواره مخابراتی با ماهواره عرب ست تا سال ۲۰۳۰ صورت می گیرد و تأمین فرکانس و نقطه مداری ماهواره مخابراتی برای داشتن یک ماهواره کاملاً ایرانی در مدار را نیز آغاز کرده ایم و مذاکرات مفصلی داشته و توافقنامه اولیه را امضاء کرده ایم.
وی تأکید کرد: هم اکنون ماهواره مشترک ایران با عرب ست به عنوان «بدر ۵» تأمین پهنای باند مخابراتی ایران را عهده دار است و ماهواره «بدر ۷» به عنوان پشتیبان در این مدار قرار دارد و تا ۱۴ سال آینده، خدمات ماهواره ای ارائه خواهد کرد اما برای پس از آن در برنامه داریم که ماهواره مخابراتی تماما ایرانی تحت اختیار ایران و مدیریت کشورمان در مدار قرار گیرد.
در نتیجه می توان دریافت که برای توسعه هر چه بیشتر صنعت فضایی کشور، بهتر است به آن جلوه ای کاربردی بخشید، جلوه ای که توسط مردم احساس شود. این موضوع نه تنها می تواند اعتماد مردم را به سرمایه گذاری های فضایی افزایش دهد، بلکه در مجامع جهانی نیز می تواند جایگاهی رفیع برای این صنعت دانش بنیان کشور ایجاد کند.
هاتف فرج‌اللهی
انتهای پیام/
نظرات کاربران