چالش حقوقی کسب و کارهای هوش مصنوعی
سلب مسئولیت: دیجیاتو صرفا نمایشدهنده این متن تبلیغاتی است و تحریریه مسئولیتی درباره محتوای آن ندارد.
درس مهمی که بسیاری از مؤسسان تازهکار از آن غفلت میکنند این است که شروع کسبوکار با انگیزه و ایده تنها یک بخش از ماجراست.
دو دوست دانشگاهی علی دستجردی و ناتان اندراسک که در سال 2015 در دانشگاه هاروارد هم دانشگاهی شدند سالها بعد یک استارتاپ حوزه هوش مصنوعی بهنام Raylu را همراه دوست دیگر به نام ساموئل ایلکا که بعدها با او آشنا شدند پایه گذاشتند .
اما رسیدن به استارتاپ رایلو ماحصل تلاش شبانه روزی آن ها روی ایده اولیه ای بود که در ذهنشان جرقه زده بود تا اینکه در سال 2022 استارتاپ رایلو را رونمایی نمودند و پس از مدت کوتاهی توانستند 8 میلیون دلار جذب سرمایه نمودند و سرمایه شرکت را به 12 میلیون دلار افزایش دادند.
اما علیرغم پیشرفت های فوق العاده در مدت کوتاه متاسفانه بدلیل عدم توجه به الزامات حقوقی و ساختاری دچار چالش های بسیاری شدند.
در این مقاله، به مشکلات و چالش های حقوقی بنیانگذاران رایلو در کسب و کارشان می پردازیم.
چالش اول: تنظیم قراردادها و تقسیم سهم … جایی که دوستی کافی نیست!
در روزهای اول، بسیاری از تصمیماتِ مهم ( مانند تقسیم سهام، آورده ها، مسئولیتها و مالکیت کد یا داده ) در این کسب و کار بهصورت شفاهی یا توافقات نیمهرسمی یا حتی توافقات نیمه کاره انجام شد. وقتی عملکرد شرکت خوب پیش رفت، این نوع توافقها تا مدت ها باز باقی میمانند؛ اما با ورود سرمایهگذار، استخدام افراد جدید و افزایش تعاملات بیرونی، همین خلأها به منشاء اختلاف تبدیل خواهد شد.
عدم شفافیت در قرارداد مؤسسان و انتقال مالکیت فکری میتوانست آینده شرکت را به خطر بیندازد. بسیاری از استارتاپها بهخاطر این نقطهضعف ساده، رشدشان متوقف یا مسیرشان به نزاع کشیده شد. اینجا دقیقا جایی است که دوستی و اعتماد کار ساز نیست و باید سراغ یک توافقنامه سهامداری یا SHA رفت. تنظیم قرارداد سهامداری میتواند بسیاری از چالش های پیش روی بنیانگذاران را از بین ببرد.
چالش دوم: داده، مالکیت فکری و ریسکهای پنهان رشد
استارتاپ رایلو مبتنی بر مدلهای هوش مصنوعی و داده عمل میکرد، باید از همان ابتدا سازوکار قانونی مالکیت فکری نوآوری و داده ها و انتقال حقوق معنوی و مادی را مشخص کرد تا در آینده با دعاوی یا ادعاهای مالکیتی مواجه نشود. این مرحله همان جایی است که ساختار حقوقی تبدیل به یک «ضامن رشد» میشود.با رشد سریع، پرسشهای پیچیدهتری نمایان میشوند:
- مالکیت الگوریتمها و کدها متعلق به کیست؟
- دادههایی که جمعآوری میشود چگونه محافظت شدهاند؟
- قراردادهای کارکنان و پیمانکاران شامل بندهای مالکیت فکری و محرمانگی هستند؟
این سوالات باعث میشود که برای حفظ محرمانگی اسرار تجاری سراغ قرارداد عدم رقابت و محرمانگی اطلاعات برویم . موضوعی که برخی از کسب و کار های داده محور در تنظیم آن اهمال می کنند.
راهکار عملی: بازنویسی ساختار حقوقی و آرامش تصمیمگیری
بنیانگذاران Raylu در اوایل ۲۰۲۵ تصمیم گرفتند دیگر به توافقهای شفاهی اکتفا نکنند و تمامی تصمیمات و توافقات خود را در چارچوب یک قرارداد رسمی بین خود شفاف و روشن کنند. بنابراین بامشاوران حقوقی متخصص در حوزه کسب و کار جلساتی برگزار و موارد زیر را اجرایی کردند:
- تنظیم قرارداد سهامداری با مکانیزم vesting و تعیین شفاف سهمها؛
- انتقال حقوق مالکیت معنوی (کد، الگوریتم، مدلهای هوش مصنوعی) به شرکت؛
- بازنویسی قراردادهای استخدامی و پیمانکاری با بندهای NDA،IP و حقوق داده؛
- مستندسازی تصمیمات کلیدی و ساختار مدیریتی و حاکمیت شرکتی؛
- بازنگری در سیاستهای امنیت داده و آمادهسازی برای مدیریت بحرانهای سایبری.
نتیجه این بازسازی، صرفاً حل مشکلات کاغذی نبود؛ بلکه اعتماد سرمایهگذاران و آرامش تیم در تصمیمگیریهای استراتژیک را بههمراه داشت.
اما در اجرای این اصلاحات حقوقی بنیانگذاران رایلو از کمک موسسه حقوقی متخصص در حوزه کسب و کار بهره بردند. در دنیا موسسات حقوقی متخصص و مجرب در زمینه حقوق نوآوری و کسب و کار وجود دارد اما نکته حایز اهمیت این است که در ایران نیز موسسات محدودی از جمله گروه حقوقی فینولا در زمینه حقوق کسب و کار های نوآور فعال هستند.
ثمره اجرای راهکار های حقوقی : رشد پایدارِ همراه با اعتماد
پس از اصلاح ساختارهای حقوقی، رایلو توانست با ارائه مستندات و قراردادهای شفاف، مسیر جذب سرمایه جدید خود را امنتر و سریعتر طی کند. آنها نه تنها از نظر فنی و تجاری جذاب بودند، بلکه آن با «موسسه حقوقیِ» معتبر و قابل اعتمادی نیز همکاری داشتند، موضوعی که برای سرمایهگذاران اهمیت بالایی داشت و باعث امنیت خاطر سرمایه گذاران برای جذب سرمایه بود.
درسهایی که هر کسبوکاری باید بداند
داستان رایلو چند درس کلیدی به همراه دارد:
1-از روز اول مستندسازی کنید:
قرارداد مؤسسان را بین خود تنظیم کنید و تقسیم سهم و نقشها را بین خود شفاف کنید. تصمیمات و توافقات را مکتوب کنید و از شیوه تصمیم گیری در قالب هیات مدیره و ساختارهای مدیریتی پیروی کنید.
2-حقوق مالکیت فکری را نادیده نگیرید:
کد، الگوریتم و داده را بهصراحت به شرکت منتقل کنیو نرم افزار خود را در وزارت ارشاد ثبت کنید.علامت تجاری و اختراعات خود را در اداره مالکیت صنعتی به ثبت برساند و اسرار تجاری خود را با انعقاد قرارداد های معتبر محرمانگی حفظ کنید.
3-قراردادهای کارکنان و پیمانکاران را حرفهای ببندید:
از قوانین و مقررات حوزه کار و پیمان حتما مطلع شوید و بیمه و مالیات قرارداد ها را جدی بگیرید و ضمنا مراقب باشید قرارداد ها شامل بندهای محرمانگی، مالکیت فکری و خروج باشند.
4- امنیت داده یک الزام است:
برنامهریزی برای وقوع رخدادهای سایبری و نحوه پاسخ به آنها ضروری است.حتما در شرکت خود کمیته ریسک تشکیل دهید و در خصوص مسائل امنیتی و حقوقی ریسک ها را شناسایی و برای آن ها به دنبال راهکار باشید.
5- پیشگیری ارزانتر از درمان است:
هزینههای حقوقی پیشگیرانه معمولاً بسیار کمتر از خسارت ناشی از دعاوی یا اختلالات هستند. شرکت های معتبر همواره از خدمات مشاوره حقوقی مستمر بهره می برند. خدماتی که در ایران گروه حقوقی فینولا به کسب وکار های نوآور ارائه میدهد.
اگر شما هم در مسیر راهاندازی یا رشد هستید، ممکن است امروز بهترین روز باشد برای بازنگری ساختار حقوقی کسبوکارتان. همکاری با تیمی که تجربه تنظیم قراردادهای تخصصی، ثبت علامت و مدیریت دعاوی اقتصادی و سایبری را دارد میتواند تفاوتساز باشد.
برای شروع میتوانید اطلاعات بیشتری درباره خدمات مرتبط بیابید در خدمات گروه حقوقی فینولا، یا مستقیماً بخش قراردادهای تخصصی را ببینید.
نظرات کاربران