رئیس صندوق نوآوری و شکوفایی گفت: در کشور ظرفیت‌های زیادی وجود دارد که می‌تواند ما را در حوزه هوش مصنوعی به جلو ببرد که یکی از آنها نیروی انسانی است، چراکه بر اساس آمارها از رنکینگ کشورها در حوزه منابع انسانی هوش مصنوعی، ایران در جایگاه هفتم قرار گرفته است که نشان‌دهنده ظرفیت بالای ما در حوزه نیروی انسانی هوش مصنوعی است.
به گزارش سیتنا، دکتر محمدصادق خیاطیان در همایش ملی هوش مصنوعی و هوشمندسازی صنعتی که با همت صندوق پژوهش و فناوری دیجیتال و با همکاری صندوق نوآوری و شکوفایی و معاونت علمی ریاست‌جمهوری در سالن همایش‌های کتابخانه ملی برگزار شده است، اظهار کرد: برگزاری این رویداد علاوه بر اهمیت تبادل تجربیات و انتقال دانش، زمینه ایجاد هم‌افزایی را فراهم می‌کند. بخشی از موضوعاتی که با آن مواجه هستیم، به این برمی‌گردد که ما هنوز یاد نگرفته‌ایم چگونه در کنار یکدیگر قرار بگیریم، با هم صحبت کنیم و از فعالیت‌ها و اقدامات یکدیگر مطلع باشیم.
وی با تاکید بر اینکه در بسیاری از موارد، این هم‌افزایی‌ها موجب رشد سریع‌تر اقتصاد می‌شود، اظهار کرد: همه ما دغدغه‌های مشترکی داریم و به یک نقطه مشخص در این حوزه رسیده‌ایم. اگر دست به دست هم دهیم و برای حل این مساله فکری کنیم، قطعاً اتفاقات خوبی در حوزه هوش مصنوعی رخ خواهد داد.
خیاطیان به نقش دولت‌ها در حوزه هوش مصنوعی اشاره کرد و یادآور شد: طبق آمارهای منتشر شده به طور متوسط میزان سرمایه‌گذاری کشورهای با درآمد بالا در حوزه هوش مصنوعی حدود ۹۵ میلیون تا ۲۰ میلیارد دلار است. کشور آمریکا در سال ۲۰۲۱ حدود ۱۵ میلیارد دلار، کشور آلمان از سال ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۵ حدود سه میلیارد یورو و کشور نروژ از سال ۲۰۱۸ تا ۲۰۳۳ حدود ۹۵ میلیون دلار در این حوزه سرمایه‌گذاری کرده‌اند.
وی با بیان اینکه حجم سرمایه‌گذاری کشورها در حوزه هوش مصنوعی به اندازه اقتصاد کشورها و قدرت پول ملی آنها بستگی دارد، تاکید کرد: اما هدف من از بیان این موضوع این بود که ناامید نشوید. دولت‌ها سرمایه‌گذاری‌های کلانی در حوزه هوش مصنوعی انجام می‌دهند، اما پنجره‌های فرصتی نیز برای کشورهای در حال توسعه مانند ایران وجود دارد. شاید این فرصت‌ها به اندازه سه ماه باشد، اما این اعداد و ارقام نباید ما را ناامید کند.
رئیس صندوق نوآوری و شکوفایی نمونه واضح آن را «دیپ‌سیک» دانست که نشان داد بالاخره می‌شود با سرمایه‌گذاری‌های کمتر نیز اتفاقات بزرگی را رقم زد و ادامه داد: ولی نقش دولت‌ها در سرمایه‌گذاری و تنظیم‌گری بسیار مهم است. وقتی در مورد دولت صحبت می‌کنیم، نقش حاکمیت در توسعه فناوری، به‌ویژه در حوزه تنظیم‌گری، بسیار حائز اهمیت است. دولت هم نقش جبران‌کننده، هم نقش حمایت‌کننده و هم نقش محدودکننده در حوزه هوش مصنوعی ایفا می‌کند.
خیاطیان، چهار محور اصلی در حمایت از هوش مصنوعی را شامل «زیرساخت»، «شبکه‌سازی»، «تجاری‌سازی» و «توانمندسازی سرمایه انسانی» دانست و اضافه کرد: زیرساخت یکی از بخش‌های بسیار مهم است و نقش دولت‌ها در این زمینه پررنگ است. اگرچه معتقدیم که بخش خصوصی و صنعت نیز اگر وارد این حوزه شوند، توسعه زیرساخت با سرعت بیشتری اتفاق خواهد افتاد.
وی ادامه داد: توانمندسازی سرمایه انسانی یکی از ارکان اصلی توسعه فناوری است و در حوزه هوش مصنوعی نیز می‌توانیم از آن بهره‌برداری کنیم. در کشور ما، ظرفیت‌های زیادی وجود دارد که می‌تواند ما را در حوزه هوش مصنوعی به جلو ببرد که یکی از آنها نیروی انسانی است، چرا که بر اساس آمارها از رنکینگ کشورها در حوزه منابع انسانی هوش مصنوعی، ایران در جایگاه هفتم قرار گرفته است که نشان‌دهنده ظرفیت بالای ما در حوزه نیروی انسانی هوش مصنوعی است.
سیاست های تشویقی صندوق نوآوری
رئیس صندوق نوآوری و شکوفایی، توانمندسازی نیروی انسانی، تجاری‌سازی و تامین مالی، شبکه‌سازی و توسعه زیرساخت را از سیاست‌ها و مشوق‌های این صندوق برای توسعه هوش مصنوعی ذکر کرد و گفت: اگر بتوانیم توازنی بین این چهار سیاست و مشوق‌ها برقرار کنیم، می‌توانیم حرکت رو به جلویی در حوزه هوش مصنوعی داشته باشیم؛ چرا که تمرکز بیش از حد روی یکی از این سیاست‌ها ممکن است ما را به هدف نرساند یا حداقل سرعت پیشرفت را کاهش دهد. به عنوان مثال به نظر می‌رسد کشور بیش از حد روی زیرساخت متمرکز شده است؛ اگرچه زیرساخت عنصر مهمی است، اما همه چیز نیست.
به گفته وی توسعه هوش مصنوعی فقط به زیرساخت محدود نمی‌شود، بلکه باید به حوزه‌هایی چون پژوهش، نیروی انسانی، کاربردی‌سازی و تجاری‌سازی نیز توجه داشته باشیم.
تمرکز بر خرید تجهیزات پرهزینه
رئیس صندوق نوآوری و شکوفایی، تمرکز این صندوق را بر کاربردی‌سازی هوش مصنوعی دانست و افزود: اگر به رویکردهای ایران، چه در بخش دولتی و چه در بخش شرکت‌ها، نگاهی بیندازیم، متوجه می‌شویم که همچنان تأکید اصلی بر تجهیزات و زیر ساخت‌های پرهزینه و بزرگ است و هنوز هم می‌گوییم باید به سراغ خرید GPU یا واردات تجهیزات خاص برویم، بدون اینکه بدانیم این تجهیزات چه کاربردی خواهند داشت.
وی تاکید کرد: پروژه‌های بزرگ زیرساختی و اپراتوری به عنوان رویکردی جدی مورد توجه قرار می‌گیرند، در حالی که انتظارات نامشخص و بلندپروازانه‌ای در کشور درباره توسعه هوش مصنوعی وجود دارد. این انتظارات باید مشخص‌تر و واقع‌بینانه‌تر شوند تا بتوانیم توسعه هوش مصنوعی را به درستی پیش ببریم.
خیاطیان با بیان اینکه توسعه هوش مصنوعی نمی‌تواند صرفاً به صورت دولتی رشد کند، اظهار کرد: پیش‌چشم ما، توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان است که به درستی از سال ۱۳۸۹ با قانون حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان، بخش خصوصی را به عنوان پیشران اصلی توسعه فناوری معرفی کرده است. به نظر من، توسعه هوش مصنوعی نیز تنها از طریق بخش خصوصی امکان‌پذیر است. یکی از مشکلات جدی ما، عدم تمرکز بر زیرساخت‌ها و کاربردهای هوش مصنوعی در سطح کسب‌وکارهاست. ما همچنان به حوزه بنگاه‌ها و کاربردی‌سازی فناوری هوش مصنوعی توجه کافی نمی‌کنیم.
رئیس صندوق نوآوری و شکوفایی گفت: از سوی دیگر، رویکرد کشورهای پیشرفته مبتنی بر بهره‌وری و استفاده از ظرفیت‌های هوش مصنوعی در صنایع بزرگ است. کلیدواژه‌هایی که در این زمینه مشاهده می‌کنید، نشان می‌دهد که رویکرد فعلی کشورها بیشتر به سمت کاربردی‌سازی است.
وی خاطرنشان کرد: وقتی صحبت از AI در صنعت می‌شود، تمرکز اصلی بر کاربردی‌سازی است. ما باید از نظر مالی و تخصصی برنامه‌ریزی کنیم و این برنامه‌ها را اجرایی کنیم. مثال‌های زیادی وجود دارد که نشان می‌دهد چگونه یک صنعت بزرگ در کنار یک شرکت دیجیتال باتجربه توانسته‌اند مسائل صنعتی را حل کنند؛ مثلاً همکاری زیمنس و IBM که یک پلتفرم برای تحلیل داده‌های صنعتی را توسعه دادند.
وی گفت: ما معتقدیم صنایع بزرگ باید به سراغ شرکت‌های دانش‌بنیان و فعالان حوزه هوش مصنوعی بروند تا مسائل خود را حل کنند و فرآیند هوشمندسازی را پیش ببرند. انتظار این است که شرکت‌های حوزه فناوری این نقش را ایفا کنند.
رئیس صندوق نوآوری با تاکید بر اینکه صنعت نمی‌تواند منتظر بماند تا فاز توسعه فناوری در یک شرکت دانش‌بنیان به پایان برسد و سپس آن را اجرا کند، گفت: خوشبختانه در کشور ما ظرفیت‌های خوبی وجود دارد و شرکت‌های توانمندی داریم که از نظر مالی و نیروی انسانی متخصص، توانایی پشتیبانی از چنین پروژه‌هایی را دارند. البته ممکن است به دلیل هزینه‌های بالای نیروی انسانی در شرکت‌های دانش‌بنیان، برخی شرکت‌ها نتوانند به راحتی با صنایع بزرگ قرارداد ببندند. شرکت‌هایی که تجربه و سابقه بیشتری دارند، طبیعتاً بهتر می‌توانند این نقش را ایفا کنند و پروژه‌های بزرگ صنعتی را راهبری کنند.
وی تاکید کرد: هوشمندسازی صنایع بزرگ مانند خودروسازی، معدن، فولاد و هوایی نیازمند همکاری مستقیم شرکت‌های بزرگ دیجیتال است. افرادی که در شرکت‌های کوچک یا دانشگاه‌ها فعالیت می‌کنند، به تنهایی و با اتکا به ظرفیت‌های خود ممکن است نتوانند طرف قرارداد شرکت‌های بزرگ صنعتی قرار بگیرند.
فعالیت ۵۰ درصد دانش‌بنیان‌ها در حوزه فناوری اطلاعات
وی تصریح کرد: در کوتاه‌مدت، حداقل پنج تا ۱۰ شرکت دانش‌بنیان می‌توانند در هوشمندسازی صنایع فعالیت کنند. اینجا است که نیاز به شکل‌گیری پنج یا شش شرکت بزرگ دیجیتال احساس می‌شود تا بتوانند از ظرفیت‌های زنجیره‌ای برای اجرای قراردادهای بزرگ صنعتی و هوشمندسازی استفاده کنند.
خیاطیان خاطرنشان کرد: رویکرد ما در صندوق نوآوری، حمایت از همکاری بین شرکت‌های دانش‌بنیان و شرکت‌های بزرگ صنعتی است. با توجه به اینکه کاربردی‌سازی هوش مصنوعی را در اولویت قرار داده‌ایم، هدف این است که از همکاری این دو بخش حمایت کنیم تا بتوانیم به توسعه پایدار و مؤثر در حوزه هوش مصنوعی دست یابیم.
وی گفت: کنسرسیوم ما در حال حاضر نزدیک به ۴۷۰۰ شرکت دانش‌بنیان را تحت پوشش دارد که حدود ۵۰ درصد از آنها در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات فعالیت می‌کنند. از این تعداد، حدود یک درصد در حوزه هوش مصنوعی و بخش‌های مرتبط با تکنولوژی‌های پیشرفته فعال هستند. اگر بتوانیم این ظرفیت‌ها را به‌صورت هدفمند و مبتنی بر نیازهای صنعت هدایت کنیم، می‌توانیم حرکت رو به جلویی را در حوزه هوش مصنوعی ایجاد کنیم.
به گفته وی یکی از چالش‌های شرکت‌های دانش‌بنیان فعال در این حوزه، عقب‌ماندگی از نظر تأمین مالی است که در این زمینه نیز خدمات مختلفی ارائه می‌شود.
مدل پیشران‌های هوشمندسازی
خیاطیان گفت: مدلی که ما پیشنهاد می‌کنیم، ایجاد پیشران‌های هوشمندسازی است. شرکت‌های دانش‌بنیان بزرگ می‌توانند از زنجیره شرکت‌های دانش‌بنیان کوچک‌تر بهره‌برداری کنند. این همکاری می‌تواند به اشکال مختلفی صورت گیرد، از جمله دریافت خدمات، خرید محصولات، مشارکت در پروژه‌ها به‌صورت مشارکت مدنی یا سایر انواع مشارکت‌ها و یا حتی انتقال فناوری از خارج از کشور.
وی اظهار کرد: به عنوان مثال، یکی از شرکت‌های فولادی در حال پیاده‌سازی پروژه‌ای برای هوشمندسازی است. در این پروژه، یک شرکت کوچک به عنوان واسطه عمل کرده و با همکاری یک مجری، طرف قرارداد شرکت فولادی قرار گرفته است. این شرکت در حال انتقال تکنولوژی لازم برای انجام پروژه هوشمندسازی در صنعت فولاد است.
وی گفت: برای تأمین مالی این پروژه‌ها، از ابزارهای مالیاتی استفاده می‌شود. به عنوان مثال، شرکت فولادی که مالیات‌دهنده است، بخشی از مالیات خود را به این پروژه اختصاص می‌دهد. در این مورد خاص، پروژه حدود پنج میلیون دلار هزینه دارد. این روش‌ها به عنوان راه‌حل‌های میان‌بری برای ورود به هوشمندسازی صنایع پیشنهاد می‌شوند. این رویکرد بخشی از اکوسیستم نوآوری است که در آن شرکت‌های بزرگ با نهادهایی مانند CBC همکاری می‌کنند و مراکز نوآوری ایجاد می‌شوند. این مراکز می‌توانند در سطح کشور به ارائه انواع ضمانت‌ها و تسهیلات مورد نیاز برای پروژه‌ها بپردازند.
رئیس صندوق نوآوری و شکوفایی گفت: شرکت‌های دانش‌بنیان ممکن است بگویند که این بار نیز شرکت‌های بزرگ در مرکز توجه قرار گرفته‌اند، اما اگر قراردادها و محصولات آنها به درستی اجرا شود، این ابزارها می‌توانند بسیار مفید واقع شوند. با استفاده از ابزارهای مختلف مالی می‌توانیم پیشران‌های هوشمندسازی را تقویت کرده و توسعه هوش مصنوعی در کشور را پیش ببریم. امیدوارم دوستان نقطه نظرات و پیشنهادات خود را برای تکمیل این موضوع ارائه دهند تا بتوانیم با همکاری یکدیگر، این اهداف را محقق کنیم.
نظرات کاربران